प्रकृतिका कुचीकार मानिने गिद्धको संख्या बढ्दै, संरक्षणकर्मी उत्साहित

समाचार

गृहपृष्ठ
समाचार

प्रकृतिका कुचीकार मानिने गिद्धको संख्या बढ्दै, संरक्षणकर्मी उत्साहित

राजेन्द्रप्रसाद पनेरु शुक्रबार, भदौ १८, २०७८

शुक्लाफाँटा राष्ट्रिय निकुञ्जमा आज अन्तर्राष्ट्रिय गिद्ध सचेतना दिवस मनाइँदै छ । प्रत्येक वर्ष सेप्टेम्बर ३ तारिखका दिन यो दिवस मनाउने गरिएको छ । शुक्लाफाँटा राष्ट्रिय निकुञ्जलगायत सुदूरपश्चिम क्षेत्रमा पछिल्ला वर्षमा गिद्धको सङ्ख्या उल्लेख्य बढेकोमा संरक्षणकर्मीहरू उत्साहित छन् । कुनैवेला गिद्ध लोपोन्मुख अवस्थामा पुगिसकेको थियो।

कन्चनपुरमा सन् २०१० मा एउटामात्रै गुँड फेला परेकोमा हाल गिद्धका ५० गुँड फेला परेका छन् । “गुँड बढी देखिनुलाई सकारात्मकरूपमा लिन सकिन्छ”, नेपाल पञ्छी संरक्षण सङ्घका संरक्षणकर्मी हिरुलाल चौधरी भन्छन् । उनका अनुसार ५ देखि १० को सङ्ख्यामा झरिसकेको गिद्धको सङ्ख्या बढेर हाल २०० भन्दा बढी भैसकेको छ ।

यसैगरी कैलालीको खुटिया, अत्तरिया, बेली, पटेलालगायतका क्षेत्रमा पनि गिद्ध पाइने गरेका छन् । गिद्ध संरक्षणकर्मीका अनुसार कैलालीमा गिद्धको सङ्ख्या १५० को हाराहारीमा छ ।

गाईभैँसी लगायतका घरपालुवा पशुमा डाइक्लोफेनेक नामको औषधिको प्रयोगमा प्रतिबन्ध लगाइएपछि गिद्धको सङ्ख्यामा बढेको विज्ञहरूको ठहर छ । डाइक्लोफेनेक गिद्धका लागि निकै घातक सिद्ध भएको छ। उपचारको लागि डाइक्लोफेनेक प्रयोग भएका मृत चौपायाको सिनो गिद्धले खाँदा गिद्ध हृदयाघात भई मर्ने गरेका थिए । नेपालसहित बङ्गलादेश, भारत र पाकिस्तानमा गरिएको अध्ययनअनुसार गिद्धको सङ्ख्यामा ह्रास आउनाको मुख्य कारण पशुको उपचारमा प्रयोग गरिने डाइक्लोफेनेक औषधि भएको पुष्टि भएपछि यसको प्रयोगमा प्रतिबन्ध लगाइएको हो । घरपालुवा पशुहरूको उपचारका लागि डाइक्लोफेनेक औषधिको विकल्पकमा हाल गिद्धलाई असर नपुग्ने अरु औषधिको प्रयोग हुन थालेको छ ।

गिद्धको संरक्षणका लागि जनचेतना फैलाउने कार्यका साथै गिद्धले गुँड बनाउने रुखहरुको संरक्षणमा जोड दिइएको छ। शुक्लाफाँटा राष्ट्रिय निकुञ्जको घाँसेमैदान, झिलमिला, तारापुर, भतपुरी फाँटा, बर्निखेडा, लालपानी क्षेत्रमा गिद्धको बासस्थान रहेको छ । निकुञ्जसँगै त्यसको मध्यवर्ती क्षेत्रका रूपमा रहेका दोधारा चाँदनी, बन्साहा र लालझाडी क्षेत्रमा समेत गिद्धले गुँड लगाउने गरेको छ।

निकुञ्जका सूचना अधिकारी रविन चौधरीका अनुसार नेपालमा पाइने नौ प्रजातिका गिद्धमध्ये यो निकुञ्जमा सात प्रजातिका गिद्ध पाइएका छन् । जसमा डङ्गर, हिमाली, सानो खैरो, सुन, खैरो, राज र गोब्रे गिद्धका प्रजाति रहेका छन् । उनका अनुसार सबैभन्दा बढी डङ्गर गिद्धको सङ्ख्या छ भने त्यसपछि सुनगिद्ध र सानो खैरो गिद्धको सङ्ख्या छ । अन्यको सङ्ख्या धेरै कम छ । लामो ठुडे र खैरो गिद्ध जाडो मौसममा मात्रै देखापर्ने गरेको छ । ती दुई प्रजातिका गिद्ध बाह्य क्षेत्रबाट ‘माइग्रेट’ भएर त्यहाँ पुग्ने गरेको उनले बताए।

सुदूरपश्चिमका पहाडी क्षेत्रमा पाइने सुनगिद्ध र राजगिद्ध जोगाउन बर्षेनी लाग्नेगरेको डँडेलो चुनौतीको रूपमा देखिएको छ । गिद्धले लगाएका गुँड डँडेलोमा परी जल्ने गरेका छन् । त्यसले गर्दा यी गिद्धको सङ्ख्या घट्दो देखिएको छ। आगलागी नियन्त्रण गर्न सकिएमात्रै यी प्रजातिका गिद्धलाई जोगाउन सकिने संरक्षणकर्मीको भनाइ छ ।

गिद्ध मांसाहारी चरा भए पनि त्यसले आफैँ शिकार गर्दैन । मरेका पशु गिद्धको मुख्य आहारा हो । यसैले प्रकृतिलाई सफा राख्नमा गिद्धको महत्वपूर्ण भूमिका छ । विज्ञहरूले विश्वमा गिद्धका २३ प्रजाति फेला पारेका छन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, भदौ १८, २०७८